Analiza bioenergetyczna to nurt psychoterapii uwzględniającej ciało, który istnieje od ponad 65 lat. Wiele innych nurtów, metod pracy z ciałem włącza elementy, które wywodzą się z myślenia lowenowskiego. Także w Analizie Bioenergetycznej przez ostatnie lata pojawiają się inspiracje i odkrycia innych nurtów, wzbogacając spojrzenie na człowieka.
Nurt ten został stworzony przez Alexandra Lowena oraz Johna Pierrakosa w latach pięćdziesiątych XX wieku. Przez wiele lat rozwijany był przez jego twórców oraz kolejne pokolenia psychoterapeutów. Pomimo zmian, od samego początku nie zmieniła się główna idea: ciało stanowi fundament osobowości, wraz z umysłem stanowią dwie strony tej samej monety.
Zacznijmy więc od początku!
.
Spotkanie z Wilhelmem Reichem
W latach 40stych XX wieku młody doktor prawa – Alexander Lowen interesował się związkiem między zdrowiem fizycznym i psychicznym. Zapisał się więc na kurs Analizy Charakteru w Nowym Jorku prowadzony przez austriackiego psychoanalityka Wilhelma Reicha. Austriak ten stworzył koncepcję „pancerza mięśniowego”, czyli teorii, w której nasz sztywny nawykowy wzorzec reagowania na sytuacje i uczucia odzwierciedlony jest wzorcem napięć mięśniowych, które chronią nas przez zagrażającymi uczuciami. Tak więc Reich połączył strukturę charakteru ze strukturą ciała, jako przejaw tych samych procesów. Był on pierwszym, który połączył psychoterapię werbalną z pracą przez ciało.
Jego praca składała się z dwóch części – poprzez techniki oddechowe oraz nacisk pracował z ciałem, a następnie analitycznie opracowywał z pacjentem pojawiające się treści. Praca z oddechem była skutkiem odkrycia, że pacjenci wstrzymują oddech, aby kontrolować swoje uczucia w trudnych dla nich momentach. Takie działanie ma pomóc opanować niepokój związany z zagrażającymi uczuciami. Założenie to funkcjonuje w Bioenergetyce do dziś.
Według Reicha kluczem do zdrowia psychicznego była seksualność. Przyczyną problemów emocjonalnych było według niego stłumienie uczuć seksualnych, a celem terapii (nazwanej wegetoterapią) było uzyskanie „potencji orgastycznej” czyli właściwości ciała do pełnego rozładowania energii. Nie wiązało się to jedynie z doznaniem pełnego orgazmu, a z ogólną umiejętnością poddania się swojemu ciału. Potencję tą blokowały chroniczne napięcia mięśniowe. Myślenie to miało znaczny sens w czasach współczesnych temu psychoanalitykowi, kiedy seksualność była silnie stłumiona.
Terapia Lowena u Reicha
Lowen był najpierw studentem Reicha, następnie przeszedł u niego terapię, a w końcu sam rozpoczął pracę z pacjentami za pomocą wegetoterapii. Będąc pacjentem Austriaka, Lowen miał przełomy i przestoje przez 3 lata, terapia zakończyła się jednak się sukcesem – osiągnięciem potencji orgastycznej, co oznaczało zdrowie emocjonalne według Reicha. Jednak pomimo pewnych zmian wewnętrznych, które zaszły w związku z terapią, Lowen zdał sobie sprawę, że nie zmieniły się główne problemy w jego osobowości, np. lęk przed porażką, potrzeba sukcesów, lęk przed domaganiem się zaspokojenia swoich pragnień czy niezdolność do płaczu. Trafiło również do niego paru pacjentów, którzy niedawno zakończyli sukcesem terapię u Reicha, lecz efekty zniknęły. To poddało w wątpliwość wegetoterapię i seksualność jako klucz:
„Wówczas zdałem sobie sprawę z tego, że nie może istnieć droga „na skróty” prowadząca do zdrowia emocjonalnego oraz że konsekwentna praca ze wszystkimi problemami jednostki jest jedynym sposobem na zapewnienie jej optymalnego funkcjonowania”
Alexander Lowen, Bioenergetyka
.
Początki Analizy Bioenergetycznej
W 1947 roku 37-letni Alexander Lowen wyjechał z USA, aby podjąć studia medyczne w Genewie. Co prawda pracował z paroma pacjentami w tym okresie, lecz był z dala od środowiska skupionego wokół Wilhelma Reicha w USA. Po skończeniu studiów i powrocie ze Szwajcarii klimat wokół byłego nauczyciela się zmienił, co razem z przekonaniem, że potencja orgazmiczna nie wyleczy problemów osobowości sprawiło, że Alexander Lowen rozpoczął własne poszukiwania tego co będzie leczące dla niego oraz dla jego pacjentów.
W swoich poszukiwaniach miał współpracownika oraz przyjaciela – dr Johna Pierrakosa, który również odbył terapię u Reicha i miał podobne poglądy do Lowena. Razem wymyślali ćwiczenia oraz interwencje, które pomogą rozluźnić chroniczne napięcia mięśniowe, które ograniczają żywotność człowieka. A sprawdzali ich działanie… na samym Lowenie.
„Od tamtego czasu zawsze sprawdzam na sobie wszystko, co polecam pacjentom, ponieważ wierzę, że nie mogę niczego wymagać od innych, jeśli sam tego nie zrobiłem.”
Alexander Lowen, Bioenergetyka
.
.
Równoważność analizy i pracy z ciałem
Tak więc przez 3 lata Lowen razem z Pierrakosem pracowali nad ćwiczeniami, pozycjami, naciskiem sprawdzając na ile pomaga to rozładowywać napięcia mięśniowe. To wtedy powstały fundamenty Analizy Bioenergetycznej i podstawowe ćwiczenia takie jak łuk, uziemienie czy praca na stołku bioenergetycznym. Prócz pracy przez ciało równie ważna okazała się część analityczna.
„Mimo, że praca charakterologiczno-analityczna wymaga sporo czasu i cierpliwości, to wydawała się niezbędna dla osiągnięcia trwałych wyników. Zdecydowałem wówczas, że bez względu na to jak wiele uwagi poświęcamy napięciom mięśniowym, dokładna analiza wzorców reakcji i zachowań osoby zasługuje na taką samą uwagę.”
Alexander Lowen, Bioenergetyka
Oznacza to, że nie wystarczy pracować nad napięciami mięśniowymi czy przeżyć silne doświadczenia emocjonalne w terapii. W równym stopniu potrzebna jest praca nad ich zrozumieniem, połączeniem ze swoją historią i obecnym życiem, a także praca nad analizą swoich zachowań i wewnętrznych reakcji na sytuacje zdarzające się w naszym życiu.
Pomimo, że seksualność nie była głównym tematem w terapii z Pierrakosem, efekty w tym obszarze okazały się lepsze niż wcześniejsze doświadczenie terapii Reicha. Lowen tłumaczy to poniższymi słowami:
„Zdałem sobie sprawę z faktu, że najefektywniejsza terapia problemów seksualnych bazuje na pracy z problemami osobowości, czyli poczuciem winy i lękami związanymi z seksualnością”.
Alexander Lowen, Bioenergetyka
….
Utworzenie instytutu Analizy Bioenergetycznej
Owocem współpracy okazało się założenie Instytutu Analizy Bioenergetycznej w 1956 roku, w ramach którego Alexander Lowen z Johnem Pierrakosem uczyli innych terapeutów teorii dotyczącej postaw ciała oraz założeń pracy w Analizie Bioenergetycznej. Stworzyli nowy system pracy terapeutycznej bazując na własnych badaniach, zachowując jednak część poglądów Reicha.
Tworząc ćwiczenia Lowen czerpał inspiracje z przeróżnych dziedzin i sprawdzał jaki niosą potencjał w przestrzeni terapeutycznej. Pomysły pochodziły zarówno z ćwiczeń jogi, tai-chi, zwykłych ćwiczeń wychowania fizycznego, jaki i lekcji śpiewu czy zabaw dzieci. Do dziś podczas warsztatów ćwiczenia mogą mieć przeróżne pochodzenie, jednocześnie niosąc duży potencjał terapeutyczny, jeśli użyte są w odpowiedniej atmosferze i skupieniu na aspekcie relacyjno-emocjonalnym.
W latach siedemdziesiątych drogi dwóch przyjaciół zaczęły się rozchodzić. Pierrakos kładł większy aspekt na duchowość w pracy terapeutycznej, Lowen podkreślał kontakt z ciałem i przez ciało. Nie było więc zaskoczeniem, że zakończyli współpracę pod koniec lat 70’. Pierrakos stworzył swoją metodę „Core Energetics” i od tej pory ich drogi szły osobno. Bioenergetyka rozwijała się zarówno za sprawą Lowena jak i wielu innych wyszkolonych terapeutów dokładających swoją wiedzę i doświadczenie.
.
Współczesna Analiza Bioenergetyczna
Od tamtych czasów Analiza Bioenergetyczna przeszła wiele zmian i rozwija się dalej. Współczesny nurt lowenowski kładzie większy nacisk na pracę przez ciało w oparciu o relację terapeutyczną. Znaczny wpływ na współczesną technikę pracy miały teorie relacji z obiektem, teoria przywiązania, neurobiologia i badania nad traumą.
Dziś Analiza Bioenergetyczna jest obecna na różnych kontynentach, szczególnie w Europie, Ameryce Północnej i Południowej. Ośrodki szkoleniowe można znaleźć zarówno w USA jak i w Argentynie, Chile, Kolumbii, Polsce, Niemczech, Włoszech, Francji i innych krajach. Aby zdobyć certyfikację psychoterapeuty wymagane jest szkolenie, które trwa minimum 4 lata.
Sam Alexander Lowen zmarł w 2008 roku w wieku 98 lat. Przez większość życia wykonywał swoje ćwiczenia, opisywany był jako żywotna i charyzmatyczna osoba, która w wieku ponad 80 lat demonstrowała pacjentowi jak się prawidłowo robi przewrót w przód. I takiej żywotności życzę nam wszystkim!
